Ένα από τα πιο έντονα πολιτισμικά στοιχεία της Κέρκυρας, είναι η ορθόδοξη παράδοση, όπως αυτή διαμορφώθηκε με τη συνύπαρξη, για αιώνες των δύο χριστιανικών δογμάτων και των Εβραίων. Ολόκληρο το νησί, διαθέτει 800 περίπου μοναστήρια και εκκλησίες κάθε εποχής, με υπέροχες αγιογραφίες και αξιόλογες εικόνες . Οι εκκλησίες της πόλης, δεν είναι μόνο θρησκευτικοί χώροι, αλλά και μουσεία εκκλησιαστικής τέχνης με συνεχιζόμενη από αιώνες ζωή. Η δυτική επίδραση εδώ, είναι άλλοτε εμφανής και άλλοτε απόκρυφη και θα την εντοπίσετε, τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στην εκκλησιαστική τέχνη. 


Ο Aγιος Σπυρίδωνας

Αν και οι μαθητές του Αποστόλου Παύλου δίδαξαν το χριστιανισμό στο νησί ήδη από τον 1ο αι., οι απομονωμένοι κάτοικοι, κύρια στην ύπαιθρο, προσηλυτίστηκαν μόλις τέσσερις με πέντε αιώνες αργότερα. Οι δύσκολες συνθήκες ζωής τους δεν άφησαν πολλά περιθώρια αφομοίωσης του χριστιανισμού. Ζούσαν απροστάτευτοι έξω από την περιτειχισμένη πόλη και υπέφεραν από επιδρομείς και κατακτητές. Στις δυσκολίες της ζωής τους ένοιωθαν μόνοι κι αβοήθητοι. Όταν έμαθαν για τα θαύματα του Αγίου στο νησί κατέβαιναν στην πόλη για προσκύνημα και για τάματα. Μόνο μια δύναμη στεκόταν πάνω απ' όλους, μια δύναμη που εξέφραζε τις υποταγμένες τους δυνάμεις. Μια δύναμη που τους ήξερε και τους ένοιωθε και κατά συνέπεια, μπορούσε και να τους προστατεύει. Ο Aγιος τους. 

O Aγιος Σπυρίδωνας ήταν Κύπριος, από φτωχική οικογένεια, που χειροτονήθηκε Επίσκοπος Τριμυθούντας, έζησε όλη τη ζωή του στην Κύπρο όπου και θαυματουργούσε. Όταν οι Σαρακηνοί κατέλαβαν το νησί οι Κύπριοι, θέλοντας να μεταφέρουν τα οστά του στην Κωνσταντινούπολη, άνοιξαν τον τάφο, βρήκαν το σώμα ακέραιο και τον τάφο να ευωδιάζει βασιλικό. Μετά την πτώση της Πόλης, ο Κερκυραίος πρεσβύτερος Γεώργιος Καλοχαιρέτης μετέφερε το σκήνωμα στην Κέρκυρα, το κληροδότησε στα παιδιά του, πέρασε σαν προίκα της εγγονής του Ασημίνας στην οικογένεια Βούλγαρη και εναποτέθηκε στην ιδιόκτητη εκκλησία τους. Ο Aγιος μεταφέρθηκε το 1590 στη σημερινή του κατοικία, όταν για την περιτείχιση της πόλης, η πρώτη εκκλησία που βρισκόταν στο Σαρόκκο γκρεμίστηκε. 

Η παρουσία του σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα, συνδέθηκε με τη σωτηρία του νησιού από πολλές συμφορές. Τα θαύματα του αυτά, γιορτάζονται με περιφορά του σκηνώματος σε συγκεκριμένες διαδρομές στην παλιά πόλη, τις λιτανείες. 

Η πρώτη λιτανεία: γίνεται την Κυριακή των Βαΐων. Είναι η μέρα της σωτηρίας της Κέρκυρας από την πανούκλα, το 1630. Το σκήνωμα του Αγίου, λιτανεύεται στους δρόμους με τη συνοδεία όλων των Φιλαρμονικών από τις 11 το πρωί και ακολουθεί τη διαδρομή όπου κάποτε υπήρχαν τα τείχη της πόλης, πάνω από τα οποία ο Aγιος έδιωξε το θανατικό. 

Η δεύτερη λιτανεία: είναι αρχαιότερη και καθιερώθηκε το 1550, όταν ο Aγιος έσωσε το νησί από το λιμό, γίνεται το Μέγα Σάββατο στις 9 το πρωί. Μαζί, γίνεται και η περιφορά του Επιταφίου της εκκλησίας του Αγίου, ένα έθιμο που ξεκίνησε στα ενετικά χρόνια, όταν για λόγους ασφαλείας ήταν απαγορευμένη η περιφορά των Επιταφίων, αλλά επιτρεπόταν μόνο η λιτάνευση του Αγίου. Οι φιλαρμονικές παίζουν το 'Calde Lacrime' του Michelli, τον 'Αμλέτο' του Faccio και την 'Marcia Funebre' από την Ηρωϊκή του Beethoven. 

Η τρίτη λιτανεία: γίνεται την πρώτη Κυριακή του Νοέμβρη, γιορτάζοντας τη σωτηρία του νησιού από την πανούκλα το 1673. 

Η τέταρτη λιτανεία: γίνεται στις 11 Αυγούστου, για να θυμίζει τη λύτρωση του νησιού από την πολιορκία των Τούρκων το 1716, πολιορκία που είχε κρατήσει ένα μήνα. 


Πάσχα

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη γιορτή της ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και γιορτάζεται σε όλη την Ελλάδα με ιδιαίτερο σεβασμό. Στην Κέρκυρα, το Πάσχα ξεχωρίζει, μιας και εδώ, οι επιρροές από τον δυτικό πολιτισμό είναι εμφανείς, ακόμα και σ'αυτή την καθαρά ορθόδοξη εορτή. Η παρουσία των Φιλαρμονικών, τα ιδιαίτερα τοπικά έθιμα και η άμεση σχέση των ημερών αυτών με την αρχή της Aνοιξης, αναδεικνύουν μια μοναδικότητα που έχει καταστήσει το κερκυραϊκό Πάσχα πόλο έλξης επισκεπτών απ'όλο τον κόσμο. Κυριαρχεί η συγκινητική, πολυφωνική εκκλησιαστική μουσική, μια ακόμη τοπική ιδιαιτερότητα, που ξεχύνεται από τους ναούς, στα καντούνια της πόλης. Η αρμονική αυτή ψαλμωδία, μια ιδιότυπη τετραφωνία, ήρθε από την Κρήτη τον 17ο αι. και είναι γνωστή σαν 'κρητική μουσική' . Στον Aη Γιάννη τον Πρόδρομο ψάλλουν βυζαντινά, ενώ καλύτερη παράδοση στις ακολουθίες έχουν το μοναστήρι της Αγίας Ευφημίας στο Mon Repos, η Πλατυτέρα στο Μαντούκι, οι Aγιοι Θεόδωροι στη Γαρίτσα και βέβαια η Μητρόπολη. 

Τη Μεγάλη Τετάρτη: στο Δημοτικό Θέατρο δίνεται συναυλία εκκλησιαστικής μουσικής από τη Δημοτική Χορωδία. Έχει καθιερωθεί από το 1989 και έχει στόχο την προσέγγιση του Θείου Δράματος μέσα από την εκκλησιαστική μουσική, Ανατολική και Δυτική. 

Τη Μεγάλη Πέμπτη: τα Δώδεκα Ευαγγέλια στο Duomo, την Καθολική Μητρόπολη της πλατείας Δημαρχείου, ανάβουν 12 και σβήνουν από ένα κερί, όταν τελειώνει η ανάγνωση κάθε ευαγγελίου. 

Η Μεγάλη Παρασκευή: είναι η μέρα των Επιταφίων. Η παρουσία των Φιλαρμονικών, των χορωδιών και των χιλιάδων Κερκυραίων και ξένων, δίνει άλλη διάσταση στην πένθιμη τούτη μέρα. Η 'παλιά' φιλαρμονική παίζει το Adagio του Albinoni, η Μάντζαρος (μπλε) την Marcia Funebre του Verdi και η 'Καποδίστριας' (κόκκινη) την Elegia Funebre, την Sventura του Mariani και το πένθιμο εμβατήριο του Chopin. Οι περιφορές ξεκινούν από το μεσημέρι, για να προλαβαίνουν οι Φιλαρμονικές να συνοδέυσουν όλες τις εκκλησίες. Όσο περνάει η ώρα πυκνώνουν και στο τέλος πολλοί Επιτάφιοι συμπίπτουν και ο κόσμος δεν ξέρει που να πρωτοπάει. Πρώτα βγαίνουν οι Επιτάφιοι της Παναγίας της Σπηλιώτισσας από το Νέο Φρούριο και του Παντοκράτορα από το Καμπιέλλο στις 2 το μεσημέρι, για να ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες εκκλησίες μέχρι τις 10 το βράδυ, οπότε βγαίνει ο Επιτάφιος της Μητρόπολης από τη Σπηλιά. 

Το Μεγάλο Σάββατο: Στις 6 το πρωί πραγματοποιείται στην Παναγιά των Ξένων στο έθιμο του 'σεισμού', αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται στο Ευαγγέλιο. Στις 11 το πρωί γίνεται η Πρώτη Ανάσταση και πέφτουν οι 'μπότηδες'. Το φασαριόζικο αυτό έθιμο είναι επιρροή από τους Ενετούς, που συνήθιζαν την Πρωτοχρονιά να πετούν από τα παράθυρα τους παλιά αντικείμενα, για να τους φέρει ο νέος χρόνος καινούργια. Οι Κερκυραίοι οικειοποιήθηκαν το έθιμο αυτό και το πραγματοποιούσαν στη μεγαλύτερη ελληνική γιορτή, το Πάσχα. Τα παλιά αντικείμενα αντικαταστάθηκαν από πήλινα κανάτια (μπότης είναι η στάμνα) γεμάτα νερό για να κάνουν μεγαλύτερο κρότο. Μια άλλη εξήγηση δίνει στο έθιμο ειδωλολατρική προέλευση. Το Πάσχα βρίσκεται στην αρχή της νέας βλαστικής χρονιάς, η φύση ξυπνάει από το χειμωνιάτικο λήθαργο και οι καρποί συλλέγονται σε νέα δοχεία, ενώ τα παλιά πετιούνται. Μετά το σπάσιμο των κανατιών, οι Φιλαρμονικές ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης παίζοντας χαρούμενα εμβατήρια. Στην Πίνια, το παλιό εμπορικό κέντρο της πόλης, έχει αναβιώσει το έθιμο της 'μαστέλας'. Ένα μισοβάρελο στολίζεται με μυρτιές και κορδέλες και οι περαστικοί ρίχνουν μέσα κέρματα 'για το καλό'. Με την πρώτη καμπάνα της Ανάστασης, κάποιος βουτάει μέσα για να μαζέψει τα λεφτά. Παλαιότερα ο βουτηχτής δεν ήταν εθελοντής, αλλά κάποιος ανυποψίαστος περαστικός που τον έριχναν με το ζόρι. 

Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, γίνεται και η Καθολική ακολουθία της Ανάστασης στο Καθολικό Duomo. Με τη συνοδεία του εκκλησιαστικού οργάνου, η Ανάσταση εδώ ολοκληρώνεται στις 11μ.μ για να προλάβει το εκκλησίασμα να παραστεί και στην Ορθόδοξη. Η αναστάσιμη ακολουθία τελείται στο πάλκο της πάνω πλατείας από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με τη συμμετοχή του Μητροπολίτη, των Φιλαρμονικών και χιλιάδων κόσμου. 

Η Ανάσταση γίνεται με 'τυμπανοκρουσίες' και πυροτεχνήματα κι όταν τελειώσει, οι μπάντες διασχίζουν όλη την πόλη με πολύ γρήγορο βήμα παίζοντας εύθυμα και ο κόσμος τρέχει ξωπίσω τους τραγουδώντας. Το γλέντι έχει μόλις αρχίσει και θα διαρκέσει μέχρι το πρωί. Με τσιλίχουρδα (τοπική μαγειρίτσα), κόκκινα αυγά, φογάτσες, κολομπίνες (βενετσιάνικης προέλευσης, χριστόψωμα σε σχήμα περιστεριού) και πολύ κρασί. Το νησί παίρνει φωτιά σπάζοντας τη νηστεία της Σαρακοστής και γιορτάζει την Ανάσταση του Χριστού. 

Την Κυριακή του Πάσχα: στις 7 το πρωί, όσες εκκλησίες της πόλης έχουν εικόνα της Ανάστασης, κάνουν περιφορά στους κεντρικούς δρόμους. Οι περιφορές τελειώνουν γύρω στις 10 π.μ αλλά η μεγάλη γιορτή της Λαμπρής δεν τελειώνει ακόμα. Υπάρχει η πασχαλιάτικη γιορτή στο Ναυτικό Σταθμό στις 11.30 π.μ και η περιφορά της εικόνας της Ανάστασης από την Αγία Τριάδα της Γαρίτσας στις 6.30μ.μ Στην Κέρκυρα, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ελλάδα, το σούβλισμα του αρνιού εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια και δεν αποτελεί μέρος της παράδοσης της. Εδώ το μεσημέρι της Λαμπρής τρώνε σούπα αυγολέμονο με 2-3 κρεατικά και αφήνουν το αρνάκι για τη δεύτερη μέρα. Τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά και κολλάνε τα τσόφλια στις πόρτες ή τα πετάνε στους κήπους, για να είναι ευλογημένη η σοδιά. 

Την Τρίτη του Πάσχα: στις 5μ.μ στην εκκλησία του Αγ. Σπυρίδωνα στην Πλακάδα, γίνονται τα 'μπάσματα' του Αγίου, η επανατοποθέτηση του δηλαδή στη λάρνακα.